AZERİ KÜLTÜRÜ
Zengin bir kültüre sahip olan Azeriler bu özelliklerini müzik alanında da gösteriyor. bin yıllık bir geçmişi olan Azeri müziği, konularını genelde Azeri halkının yaşamları ve sosyal olaylardan almıştır. Azeri dilinin Farsça’dan etkilenmiş olması geleneksel Azeri müziklerinde kendini gösterir. zira Kafkas, Orta Asya ve İran ağırlıklı etkiler dikkat çeker. Azeri müziklerinde tar, kemençe, ut, bağlama, balaban, zurna, kaval, nağara, garmon (küçük akerdeon), tütek (düdük flüt) gibi çalgılar kullanılır.
Zengin bir halk oyunu kültürüne de sahip olan Azerbaycan’ın halk oyunları şunlardır; Abbas Gendi(Çay şekeri), Abayı, Avarı, Ağır Garadağlı, Azerbaycan, Alça Gülü, Asma-Kesme, Asta,, Garabağlı, Ay Beri Bah, Benövşe(Menekşe), Beyaz Geceler, Brilyant(Pırlanta), Cengi, Ceyranı, Cehribeyim, Çalparağ, Çattadı, Çay, Çit Tuman, Darçını, Desmalı, Enzeli, Gazağı, Gaytağı, Goçeli, Gızlar Bulağı, Gızılgül, Gıtgılıda, Gelin Havası, Gofta, Gülegez, Gelin Getirme, Gülmeyi, Hala-Bacı, Halay, Hançobanı, Iğdır Barı, Innabı, İki Arvadlı, Kışkanç, Köroğlu, Lâle, Lezginka, Mehribanım Çal Oyna, Naz Eyleme, Sarı Gelin, Sarı Köynek, Semeni, Şalaho, Uzundere (dans), Vağzalı, Velaçola, Yallı
AZERİ MUTFAK KÜLTÜRÜ
Azerî mutfağının en önemli özelliği çeşit zenginliği ile doğal
Azerî mutfağına mahsus dolma çeşitleri, pilavlar, haş (Kellepaça soğuk ve söğüş olarak yenir), bozbaş (sulu et yemeği), çığırtma (kavrulmuş tavuk üzerine yumurta), çorba vb. yemekleri de yukarıda andığımız halkların mutfağında görmekteyiz.
Türk dünyası mutfak kültüründe geleneksel Azeri yemeklerinin seçkin bir yeri vardır.
Çok çeşitli ve lezzetli Azeri yemekleri genellikle etli, sebzeli, sütlü, hamur işli yemekler ve pilavlarla çorbalardan oluşur. Zeytinyağlı yemekleri yoktur.
Azerî mutfağında dikkat çeken bir husus da şudur: Aynı türe ait yiyeceklerin pek çok çeşidinin olması. Sözgelimi dolma ve sarmanın 30’dan çok, pilavın 100’ den fazla çeşidinin olduğu bilinmektedir. Bu durum çorbalar, hamur işleri, et ve sebze yemekleri, tatlılar, salatalar için de geçerlidir.
Azerbaycan’da yemek yapanlara “aşbaz’ denir. Yemek genellikle kadınlar tarafından yapılır. Aşbazlar geleneksel kesimde usta-çırak ilişkisiyle yetişirler.
Bakü’den Seyyare Şahhüseyin’in verdiği bilgilere göre, şehirlerde, kasaba ve köylerde mutfak evin içerisindedir. Eskiden yemekleri muhafaza etmek için kuyulara sarkıtırlardı. Miskaplarda (bakır kaplarda) yemek bırakılmaz, akşamdan uygun kaplara geçirilirdi. Şimdilerde emaye ve porselen kaplar daha çok kullanılıyor.
Bazı yemekler yapıldıkları, pişirildikleri kaplardan adlarını alır. “Kazan kebabı”, “tava kebabı” vb. gibi.
Bazı adlar da ise yemeklerin formunu görmek mümkündür. “Lüle kebabı”, “dini-dili küfte”, “yaprak hıngal” vb.
Bazı yemekler de tatlarından ad alırlar. “Hoşab’, “turşu kavurma”“turşu pilav” gibi.
Yemeklerde genellikle tereyağı, az kuyruk yağı ve ay çiçek yağı kullanılır.
Bazı Yemekleri;
Dovga
Şeki Pitisi
Nahçıvan Gürzesi
Karışık Nevruz Salatası
Kara Erikli Sarımsak Turşusu
Şekerbura
Düğünlerde ve sünnetlerde dolmalar, kebaplar, aş, soğuk yiyecekler, içkiler bulunur. Tatlı yapılmaz. Tatlılar nişanlarda yapılır.
Doğum yapan kadınlara haşıl, kuymak, hamur işleri (düşbere, kutab, hengel) yapılır ve götürülür.
Ölü ardından 40 gün yemek ikram edilir. Perşembe günü özel yemekler yapılır. 40 gün müddetle her perşembe, hoca ile mezarlığa gidilir. Ölünün 40’ı iki gün yapılır. Birinci gün hanımlar, ikinci gün erkekler gider. Erkekler Kuran okuturlar ve yas bitmiş olur. Bazı yörelerde 52. gün de yapılır.
“Azeri ve Fırat Havzası, mutfak kültürlerinin karşılaştırmalı incelenmesi” konusunda ciddi bir araştırma yapan Asker Kartarı’nın tespitlerine göre, Azerbaycan üzerinden Anadolu’ya yapılan Oğuz boylarının göçleri ülkemizde Azeri mutfağının birçok bölgelere taşınmasına neden olmuştur.
DÜĞÜN KÜLTÜRLERİ