DUGUN ADETI
Toy (Düğün) Âdeti
Karaçaylılar eğlenmeyi ve eğlenceyi çok seven insanlardır. Her fırsatta, her vesile ile kızlı erkekli toplanırlar ve şenlik düzenlerler. Evlerde kızlı erkekli toplanarak çeşitli oyunlar oynarlar, sohbet ederler. Birbirlerinden hoşlanan kızlar ve delikanlılar birbirlerine şaka yollu kur yaparlar. Buna Karaçay dilinde “Nakırda” adı verilir. Nakırda sayesinde gençler birbirlerini tanıma fırsatı bulurlar. Karaçaylıların “Cıyın” adını verdikleri gençler arasındaki bu tür toplantı ve eğlencelerin genç kuşakların tanışıp kaynaşmalarında büyük önemi vardır.Karaçaylılar akordeon veya mızıka eşliğinde Kafkas-Karaçay halk danslarını oynamaktan da büyük zevk alırlar. Bu tür eğlencelere “Toy” (Düğün) adı verilir. Başhüyük köyünde Karaçay toyu şu şekilde yapılır:
Genç delikanlılar bir sıra halinde dizilirler ve başlarına “Toyçu Başı” adı verilen ve toy’u idare edecek olan birisi geçer. Toyçu Başı toy’un düzen ve asayişinden sorumludur. Delikanlıların karşılarına da genç kızlar dizilirler. “Tamada” adı verilen ve toy’u seyredecek olan yaşlılar da toy yerinin karşısında yerlerini alırlar. Akordeon veya mızıkayı çalacak olan genç, dizilmiş olan delikanlıların bir kenarında durur. Eğer kızlardan biri akordeon çalacaksa bir kız arkadaşı ile birlikte erkeklerin tarafına geçer ve çalar. Bu sırada erkekler el vurarak akordeonun çaldığı havaya tempo tutarlar ve çalınan müziklerin sözlerini söyleyerek vokal yaparlar. El vurarak akordeona tempo tutmaya “Hars” denir. Çalınan müziklere “Orayda-Orayda” diyerek eşlik etmeye “Ejüv” adı verilir. Bu sırada kız ve erkekler teker teker veya ikişer ikişer çıkarak mahallî Kafkas-Karaçay danslarını oynarlar. Bu danslara Karaçaylılar “Tepsev” adını verirler. Toylarda oynanan bazı mahallî dansların (tepsevlerin) adları şöyledir:
Tüz tepsev, Üçövlen, Calıngan, Ashak, Kara kişuv, Cangız, Kama tepsev, Kabırga, Kapeteyna ve bunun gibi mahallî Karaçay oyunları.
Toy sabaha kadar sürer. Toyçu Başı denilen idareciden izin almadan toy yerinden ayrılmak ayıp sayılır. Toy sırasında kızların iki tarafında iki gelinin beklemesi âdettir.
Eski Karaçay âdetlerine göre toy sırasında akordeonu oturarak çalmak, el (hars) vurmamak, sigara içmek, su içmek, oturmak, oyun sırasında kur (nakırda) yapmak, toy yerinden ayrılmak çok ayıp sayılır.
Karaçay düğünlerinde gelin damadın evine girdikten sonra, gençler derhal yukarıda anlatılan toy düzenini kurarak Karaçay-Kafkas danslarını oynamaya başlarlar. Bu sırada “Alımçılık” denilen para toplama âdeti uygulanır. Başhüyük’teki eski Karaçay düğünlerinde gelinin çeyizi, gelinin damat evine geldiğinin ertesi günü getirilirdi. Düğün ve eğlencenin büyüğü ikinci gün yapıldığı için, toyda “Alım” toplama âdeti de o zaman yapılırdı. Ancak şimdi (1982 yılında) bu âdet gelinin geldiği gün yapılmaktadır. “Alım” toplama âdeti şöyle yapılır:
“Alım” düğünü idare eden “Toyçu Başı” tarafından toplanır. Gençler toy düzeninde dizilip, akordeonun çaldığı müzik eşliğinde oynarlarken Toyçu Başı düğündeki kızlardan birinin bileğinden tutarak, düğün sahibi büyüklerden (Tamadalardan) birinin önüne gelir ve onun adını söyleyerek bileğinden tuttuğu kızı gösterir ve “Oy, tutmagıng!” (Oy, esirin!) diye bağırır. Bu sırada çalmakta olan akordeon susar ve toy durur. Düğün sahibi tamadanın bir miktar para vermesi üzerine Toyçu Başı, verilen para az olsa da bunu abartarak (söz gelimi yüz lira ise) “falan tamadadan on bin lira” diye bağırır ve “Caşlanı betine, kızlanı kölüne, hars!” (Delikanlıların şerefine, kızların gönlüne, hars!) diyerek toyu yeniden başlatır. Toyçu başı “Alım” âdetini toy sırasında birçok kereler uygulayarak düğün sahibi büyüklerden (Tamadalardan) para toplar. Daha sonra, toplanan bu paralarla damadın arkadaşı olan gençler kendilerine bir ziyafet düzenlerler.
Karaçaylılar hemen her fırsatta yukarıda anlatıldığı biçimde toy (düğün) tertipleyerek eğlenirler. Bu tür toy düzenleme âdeti sadece evlilik düğünlerinde olmaz. Uzak bir yerden bir misafir veya hatırı sayılır bir kişi köye geldiğinde, askere gidecek gençler olduğunda, bir çocuk doğduğunda veya sünnet olduğunda veyahut gençler her hangi bir vesileyle toplandıklarında toy tertipleyerek eğlenirler.